Serbest çalışanların iş süreçlerini sorunsuz bir şekilde ilerletebilmesi için iyi bir mali planlama yapmaları ve vergi süreçleri ile ilgili detaylı bilgilere sahip olmaları gerekir. Vergi terimleri sözlüğü, her mükellefin erişiminde bulunması gereken bir kaynaktır. Özellikle serbest çalışanlar için önemli olan vergi terimleri günümüz Türkçesine biraz uzak olabilmekte. İşiniz vergiyle doğrudan ilgili olmasa da, bazı vergi terimlerini bilmeniz gerekebilir. Bu sayfada sunduğumuz Vergi Sözlüğü sayesinde ihtiyaç duyduğunuz vergi terimlerine kolayca ulaşabilirsiniz.
A
- Akar: Para getiren mülk, ev, işyeri vb.
- Akim: Bitirilemeyen, sonuçsuz.
- Aleyh: Aleyhinde, onun hakkında.
- Amade: Hazırlanmış, hazır durumda.
- Amme: Kamu, devlet; genel olan.
- Amme Borçlusu: Amme alacağını ödemekle yükümlü gerçek ve tüzel kişiler, bunların kanuni temsilcileri, mirasçıları, vergi mükellefleri, vergi sorumluları ve kefil olanlar.
- Amortisman: İşletmede bir yıldan fazla kullanılan, yıpranma ve değer kaybına uğrayan gayrimenkul ve ekonomik değerlerin Vergi Usul Kanunu'na göre yok edilmesidir.
- Arama: Vergi kaçakçılığı şüphesiyle bir mükellef veya ilgili şahıslar üzerinde yapılan inceleme ve aramadır.
- Arızi Kazanç: Sürekli bir faaliyet çerçevesinde olmayan kazançlar.
- Ariyet: Bir malın geri alınmak üzere başkasına kullanımına bırakılması.
- Asgari: En az, en küçük.
- Atfen: Birisinin adına, birisine yükleyerek.
- Atıl: Boş, işlemez durumda.
- Azami: En fazla, en çok.
B
- Bakiye: Artık, kalan şey.
- Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV): Banka ve sigorta şirketlerinin belirli işlemler dışında yaptıkları muameleler üzerinden hesaplanan vergidir.
- Bedel: Bir şeyin karşılığı olan meblağ.
- Beyan: Mükellef veya vergi sorumlusunun vergi matrahını ilgili vergi dairesine bildirmesi.
- Bilanço: Envanterdeki kıymetlerin tasnifli ve değerli özetidir.
- Bilinen Adres: Mükellefin resmi işlemlerinde bildirilen adresler.
C
- Cari: Mevcut, geçerli olan.
- Cebren: Zorla, güç kullanarak.
- Ceza İhbarnamesi: Vergi cezalarının ve olayın açıklamasının yer aldığı belge.
- Ceza Kesme Yetkisi: Vergi cezalarının hangi vergi dairesi tarafından kesileceği.
D
- Damga Vergisinde Sorumluluk: Damga Vergisi uygulamalarında sorumlu olanların müteselsilen sorumlu tutulması.
- Dar Mükellef Gerçek Kişi: Türkiye’de yerleşmiş sayılmayan ve yalnızca Türkiye’de elde ettiği kazançlardan vergilendirilen kişiler.
- Defaten: Tek seferde, bir defada.
- Defter ve Vesikaları Muhafaza: Defter ve belgelerin beş yıl süreyle saklanması.
- Defterikebir: Yevmiye defterinden alınarak hesaplarda toplanan defter.
- Değerleme: İktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti.
- Dernek veya Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler: Dernek veya vakıflara bağlı sürekli faaliyet gösteren ticari, sınai ve ziraî işletmeler.
E
- Ehliyet: Yeterlik, bir işin ustası olduğuna dair belge.
- Elektronik Ortamda Tebliğ: Vergi tebligatlarının elektronik ortamda yapılması.
- Emsal Bedel: Gerçek bedeli bilinmeyen bir malın değerleme günündeki tahmini değeri.
- Emsallere Uygunluk İlkesi: İlişkili kişilerle yapılan işlemlerde fiyatların bağımsız bir ilişki durumunda oluşacak fiyatlarla uyumlu olması.
- Envanter Defteri: İşe başlama tarihi ve her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterlerin kaydedildiği defter.
F
- Fahiş: Haddinden fazla, aşırı.
- Fatura: Satılan mal veya yapılan iş için düzenlenen ticari belge. Fatura oluşturma veya fatura kesmek olarak kullanılır.
- Fevkalade Amortisman: Afetler, yeni icatlar veya aşınma nedeniyle değer kaybı yaşayan varlıklar için uygulanan amortisman.
- Fire: Üretim sürecinde hammaddelerin kaybolması.
G
- Gayrimenkul: Taşınmaz mülkler.
- Gelir: Bir kişinin yıl içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarı.
- Genel Tebliğ: Bakanlıklar tarafından çıkarılan ve vergi uygulamalarını açıklayan idari işlemler.
- Gider Pusulası: Vergiden muaf esnafa yapılan işlemler için düzenlenen ve imzalanan belge.
H
- Harcırah: Yol masrafı, gündelik ve yer değiştirme masraflarının karşılanması.
- Harç: Devlet tarafından sunulan hizmetler karşılığında ödenen paralardır.
- Hasılat Defteri: Yabancı nakliyat kurumları veya temsilcilerinin Türkiye’de elde ettiği hasılatın kaydedildiği defter.
- Hatalı Tebliğler: Şekil hatalarına rağmen hukuki değerini kaybetmeyen vesikalar.
- Hesap Dönemi: Genellikle takvim yılı olan ve defterlerin tutulduğu dönem.
- Hibe: Bağış.
- Hizmet: Mal ithalatı dışında kalan işlemler, örneğin yapmak, işlemek, imal etmek, temizlemek vb. Özellikler freelancerlar için önemli bir konu olan hizmet sözleşmesi bu noktada önem arz etmekte.
- Huzur Hakkı: Yönetim kurulu üyelerine toplantıya katılmaları için ödenen ücret.
İ
- İbraz: Senedin muhataba gösterilerek ödenmesini isteme.
- İcar: Kiralama.
- İcmal: Günlük işlemlerin özet gösterimi.
- İfa: Borç ilişkisinin yerine getirilmesi.
- İflas: Borçları ödeyememe durumu.
- İhbar: Bildirme, haber verme.
- İhlal: Yasa ve düzeni çiğneme.
- İhmal: Gereken ilgiyi göstermeme.
- İhtiyat: Yedek, gereğinden fazla olan şey.
- İrat: Getiri, kazanç.
- İstihdam: Bir hizmette kullanma.
- İstinaf: Dava mahkemelerinin verdiği hükümlerin bozulmasını istemek için üst mahkemeye başvurma.
- İstisna: Vergiden muaf tutulma.
- İş Ortaklıkları: Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre ortaklaşa yürütülen iş ortaklıkları.
K
- Kanun Hükmünde Kararname: Bakanlar Kurulu’na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi veren kanun.
- Kayyum: Kanunen tayin edilen kişi.
- Kıdem: Öncelik, eskilik.
- Kıymet: Değer, paha.
- Konkordato: Borçların ödeme şartları hakkında alacaklılar ile yapılan anlaşma.
- Konşimento: Taşıma senedi, yükün teslim alındığını gösteren belge.
- Kusur: Noksanlık, eksiklik.
L
- Lafz: Söz, sözle ifade etme.
M
- Mahsup: Hesaba dahil etme, düşme.
- Maktu Vergi: Kesin olarak belirlenmiş, eşit olarak alınan vergi.
- Malik: Eşyanın sahibi.
- Menkul: Taşınabilir ekonomik kıymetler.
- Muaccel Borç: Vadeye bağlanmamış, her zaman ödenmesi talep edilen borç.
- Muafiyet: Vergilerden istisna edilme durumu.
- Muavin Defter: Yardımcı defter, esas defterlerin ayrıntılarını içeren defterler.
- Muhtasar: Kısaltılmış, özet.
- Mukavemet: Direnme, karşı koyma.
- Mücbir Sebepler: Vergi yükümlülüklerini yerine getirmeyi engelleyen, kişinin kontrolü dışındaki durumlar.
- Mükellef: Vergi borcu doğan, gerçek veya tüzel kişilere verilen isim.
- Münferit Beyanname: Dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyannameyle bildirmeye zorunlu olmadığı kazanç ve iratlardan, vergi kesintisi yapılmamış olanların beyan edilmesi için kullanılan özel beyannamedir.
- Müstesna: İstisna edilen, özel muameleye tabi tutulan, diğerlerinden üstün.
- Müteselsilen: Birbirine bağlı, zincirleme.
N
- Narh: Mal ve hizmetlerin resmi makamlarca belirlenen fiyatları.
Nema: Faiz, artış, çoğalma.
Nüsha: Aynı hüküm ve geçerliliği taşıyan, ancak orijinal imzaları içermeyen, onaylı kopyalar.
O
- Örtülü Sermaye: Kurumların aralarındaki ekonomik ilişkiler nedeniyle yaptıkları borçlanmaların, emsal kurumlarla kıyaslandığında bariz bir fazlalık göstermesi durumunda, örtülü sermaye olarak değerlendirilen borçlanmalardır.
Özel Beyanname: Dar mükellefiyete tabi yabancı kurumların vergiye tabi kazançlarının belirtilmesi gereken, bu kazançların elde edildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde verilmesi gereken beyannamedir.
P
- Provizyon: Bir çekin para olarak karşılığı.
R
- Rayiç: Borsada hisse ve malın geçerli satış değeri.
Rayiç Bedel: Bir ekonomik kıymetin değerleme günündeki normal alım-satım değeri.
Re’sen: Kendiliğinden, danışmadan.
Risturn: Finansal avantaj anlamına gelir ve Kurumlar Vergisi kapsamında tüketim kooperatiflerinde üyelere dağıtılan kar anlamını taşır.
Rücu hakkı: Yapılan bir ödemeyi, bu ödemeden yararlanan kişiden talep etme hakkı; geri dönme veya cayma hakkı olarak da bilinir.
S
- Sehven: Yanlışlıkla yapılan şey.
- Serbest Meslek: Her türlü serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen kazançlar.
- Serbest Meslek Faaliyeti: Sermayeden ziyade kişisel bilgi, yetenek veya uzmanlık kullanılarak yapılan, ticari olmayan işlerin kendi adınıza yürütülmesidir.
- Sirküler: Vergi durumu ve uygulamaları hakkında açıklık getiren, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan belgeler.
- Suret: Orijinal ibareleri taşıyan, ancak imza ve kaşe içermeyen, onaylı kopyalar.
- Şerh: Açıklama yapma, detaylandırma.
- Şifahen: Sözlü olarak yapılan, lafla yapılan işlemler.
- Şüpheli Alacak: Ticari ve zirai kazançla ilgili, dava veya icra aşamasında olan, küçük meblağlı ve ödenmemiş alacaklar.
T
- Tahakkuk: Vergi borcunun ödenmesi gereken aşamaya gelmesi.
- Tahrir: Yazma, kayıt altına alma.
- Tahsil: Verginin kanunlara uygun şekilde toplanması.
- Tahsil Zaman Aşımı: Kamu alacağının tahsil edilmediği takdirde zaman aşımına uğrayacağı süre.
- Tam Mükellef Kurum: Türkiye'de iş merkezi bulunan ve hem Türkiye'de hem de dışarıda elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilen kurumlar.
- Tarh: Vergi alacağının hesaplanarak tespit edilmesi.
- Tasfiye: İflas eden bir ticari kuruluşun mal ve paralarının alacaklılara dağıtılması işlemi.
- Tashih: Bir şeyi düzeltmek, iyileştirmek.
- Tasnif: Sınıflandırmak, kategorize etmek.
- Teamül: Süregelen, alışılmış uygulamalar.
- Tebellüğ: Tasdik etme, alma.
- Teberru: Bağış, hibe.
- Tecil: Alacağın vadeye bağlanması veya borcun ertelenmesi.
- Tekzip: Bir şeyi doğru olmadığını söylemek, inkar etmek.
- Terekküp: Meydana gelme, birleşme.
- Tevkifat: Devletin vergi alacağını güvence altına almak amacıyla yapılan, vergi kesintileri ve ödemeleri.
- Tevsik: Belgeye dayandırmak, yazılı hale getirmek.
- Ticari Kazanç: Ticari ve sınai faaliyetlerden elde edilen kazançlar.
- Tüzük: Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan ve kanunların uygulanmasını belirleyen düzenlemeler.
U
- Uhde: Kişinin üstlendiği veya taahhüt ettiği iş.
Usulsüzlük: Vergi kanunlarının şekil ve usul hükümlerine uyulmaması. - Ücret: İşverene bağlı çalışanlara hizmet karşılığında verilen para ve menfaatler.
V
- Vade: Ödeme süresinin son günü.
- Vasi: Sulh mahkemesi tarafından tayin edilen, velayet altındaki küçük veya vesayet altındaki kişi için kanuni temsilci.
- Veraset: Miras, vasiyet ve ölüme bağlı tasarruflar.
- Vergi: Kamu giderlerini karşılamak amacıyla devletin ekonomik değerleri kişilerin gelir ve servetlerinden alması.
- Vergi Alacaklısı: Vergi koyma yetkisine sahip kamu kuruluşları.
- Vergi Borçlusu: Verginin ödenmesinden sorumlu olan kişi.
- Vergi Değeri: Emlak Vergisi Kanunu’na göre bina ve arazi değerleri.
- Vergi Hatası: Vergi hesaplarında yapılan hatalar yüzünden fazla veya eksik vergi alınması.
- Vergi Mahremiyeti: Vergiyle ilgili sırların ifşa edilmemesi ve üçüncü şahıslar için kullanılmaması.
- Vergi Sorumlusu: Vergi kanunlarına göre mükellef olmasa da verginin ödenmesinden sorumlu kişi.
- Vergi Ziyaı: Verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesi.
- Vuku: Bir olayın oluş şekli.
Y
- Yevmiye: Günlük işlemlerin kaydedildiği defter.
- Yevmiye Defteri: İşlemlerin tarih sırasıyla ve madde halinde yazıldığı defterdir; Vergi Usul Kanunu uyarınca tutulması zorunludur.
- Yönetmelik: Kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkarılan düzenleyici idari işlemler.
Z
- Zaman Aşımı: Vergi tarh ve tahsil sürelerinin dolması.
- Zayi: Boşuna giden, kaybolan.
- Zayiat: Kayıp, zarar.
- Ziyaı: Kayıp, yitik, zarar gören.
